Nkà mmụta sayensị na nke ọha na eze: ndọrọ ndọrọ ọchịchị, nkà mmụta ọgwụ, nkà ihe ọmụma, okpukpe, nkà mmụta uche, ụkpụrụ omume, nzaghachi na nkọwa ha, na-emeghachi omume n'ụzọ dịgasị iche iche na ajụjụ maka nnwere onwe dị. Ebumnuche ahụ malitere ịrụ ọrụ n'ime ọha mmadụ na njedebe afọ 90. narị afọ gara aga, kpatara esemokwu na esemokwu na postulates dị na ya.
Ndidi - gini bu?
Onye ahu bu ihe puru iche, ma n'uzo ufodu ndi mmadu yiri ya, ya mere, ha nacho ihe ndi ahu dika ihe ha onwe ha, ihe ndi ha huru, okpukpe. Ịbịaru dị mkpa maka onye ọ bụla, ebe ọ bụ n'eziokwu na ndị mmadụ bụ ndị mmadụ. Ndị dị iche iche nwere echiche dịgasị iche iche, nakwa na n'otu mba nabatara - na onye ọzọ nwere ike ime ka ọha na eze nwee nkwupụta ihu ọha. Gịnị ka ndidi pụtara n'ozuzu ya?
N'afọ 1995, ihe dị ka mba 200 bịanyere aka na Nkwupụta nke Ụkpụrụ nke Ntachi Obi, nke na-ekwu na ndidi nwere ndidi maka okpukpe ndị ọzọ, omenala, ọdịbendị, iche iche na ọdịiche na ọdịiche ha. Nabata na nkwekọrịta dị na ụdị ihe a nile, na-enye ndị mmadụ ohere ịkwanyere ibe ha ùgwù, na-ebi n'udo.
Gịnị ka ndidi pụtara na mpaghara ndị ọzọ:
- na nkà mmụta ọgwụ (nkà ọgwụ na ọgwụ, narcology): mmegharị nke organism na ihe dị mkpa nke a chọrọ ka e nwee usoro dị ukwuu iji nweta otu mmetụta ahụ;
- na egwu: ịkwanyere àgwà dị iche iche ùgwù na ụzọ egwu;
- na ebumnobi nke umu mmadu: ike nke umu ndu ihe ndi ozo iji mepee n'ime gburugburu ebe obibi, obuna na ihe ojoo.
Ndidi na Psychology
Uche a n'echiche nke uche mmadu bu ebe di mkpa. Ịnabata ndị mmadụ, na njirimara ha, na-enweghị nkatọ na ikpe ọmụma, na-enye gị ohere iwulite ntụkwasị obi n'ebe onye ahịa ahụ nọ ma bụrụ ihe mmewere nke psychotherapy. Ihe omuma nke inwe ndidi na-emetuta ihe omumu na ihe omuma, ma kwa ubochi:
- Omume (nkwonkwo) - n'ụzọ doro anya, nwere iwe iwe oge. Ndidi nke "onye ozo" n'adighi elu: mmadu kwenyere na ihe na eme, ma n'ime, oghachitere anya, "olulu."
- Ezigbo (eke) - na-ahụkarị maka ụmụntakịrị na ekwupụta na ha anabataghị ndị nne na nna n'eleghị anya, ọ dị mwute ikwu na ọ ga-emebiri onwe ha ma ọ bụrụ na ndị mụrụ ha na-eme ihe ike.
- Omume (ezi) - dabere na nkwenye zuru oke ma mara nke ọma. Nke a bụ njedebe siri ike ma dị mma nke "mmadụ n'ime." Àgwà ime mmụọ na ngosipụta niile nke ndụ na ndị mmadụ na ihe ọmụma onwe onye mgbe niile. N'ihe gbasara omume, ilu ndi amamihe nile di.
Onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ kwesịrị ịzụlite ndidi a, isi ihe ndị bụ:
- mmetụta uche (ọmịiko);
- ike igosipụta, mkparịta ụka n'ime;
- enwe ike ịmepụta mmekọrịta dị mma na ezi mmekọrịta n'etiti ndị mmadụ.
Ndidi - uru na nkwenye
Echiche nke echiche a bụ isi, ọ dị mma maka ihe mgbaru ọsọ ọha mmadụ, ọ bụ ya n'ezie? Enwere udo na ọganihu n'elu ụwa n'enweghị ndidi nke mba ndị ọzọ? Echiche nke ndidi nwere ike ịkọgharị ma jiri ndị mmadụ mee ihe n'ụzọ dịgasị iche iche, n'ebughị n'uche na a nabatara ya ma kwenye ya. Ọkara ahụ nwere akụkụ abụọ.
Ihe n 'imechi:
- enyere aka ịdị umeala n'obi;
- na-amụta imeri egwu site na nkwurịta okwu dị irè na ndị ọzọ na-abụghị ndị mmadụ;
- na-amalite nghọta ziri ezi banyere ọdịiche onwe onye dị iche iche nke ndị mmadụ na àgwà, àgwà, echiche na ụzọ ndụ;
- na-akwalite mmepe onwe onye na nke mmadụ site na ịnyefe ahụmahụ na ihe ọmụma, site na mmekọrịta n'etiti ndị mmadụ na mba dị iche iche.
Nkwenye nke ndidi:
- n'okpuru nchegbu nke igbochi njigide nke ndị mmadụ maara, kpuchie ya na ezi ebumnuche;
- ezigbo mma n'etiti ezigbo ndidi na ndidi ntachi obi, imebi onye ahụ;
- ngbanwe ezi echiche na ụkpụrụ na ndị ụgha, site na teknụzụ mmekọrịta;
- ndi mmadu na-eche na ndi mmadu na-enwe ndidi dika ndi na-echeghi echiche, ndi na-aghota iru ugha.
Kedu ka ndidi si dị iche na ndidi?
Na nsụgharị site na Latin, ihe ndidi bụ n'ụzọ nkịtị: "nkwụsị" pụtara "ndidi", "ịnakwere", "bear". Akwụkwọ ọkọwa okwu akọwaputara okwu ahụ bụ "ndidi" dịka nke "na-anabata" French "tolerant". Na Russian, n'adịghị ka asụsụ mba ọzọ, "ndidi" bụ okwu nwere nkwenye doro anya, nke pụtara ịtachi obi ọjọọ, idi ihe isi ike. Ka o sina dị, ndidi na ndidi dị iche iche.
Ndidi bụ amaghị ihe ọha na eze jụrụ iji gosipụta ịkpọasị, iro. Otu onye n'ime oge n'otu oge, nwere ike inwe mmetụta siri ike na mkpesa. E guzobere ya n'oge na-adịghị anya ma nwee ike ịmanye ya site na mgbasaozi (dịka ọmụmaatụ, iji dozie esemokwu n'etiti ndị dị iche iche). Ndidi bụ ihe omume mmadụ nke e guzobere maka oge dị ukwuu ma kwuo na mmadụ adịghị enwe iro, enweghị mmasị na ndị ọzọ n'adịghị ka ya na ihe dị iche iche. N'etiti mmadụ nke jupụtara n'ọdịbendị na mba dị iche iche - nke a bụ ihe dị mkpa.
Nlekọta na ịgba aghara
Okwu ahụ bụ "ntinye anya", yana "ndidi" na-adakarị na mgbasa ozi ma sụgharịa asụsụ Grik dịka "egwu ndị bịara abịa". Echiche nke xenophobia dị iche site na nkewa nkewa na "nke aka" na "onye ọzọ". Ihe omuma a na-enwetụbeghị ụdị nke ndị si mba ọzọ pụta bụ na ụmụ amaala na-enwe obi ụtọ ma na-eme ihe ike: ndị bịara mba ọzọ na-akpa àgwà dị iche iche, ọ bụghị mgbe nile ka ha chọrọ ịmụta asụsụ ọhụrụ, achọla ịmara ọdịbendị na omenala nke mba ahụ ha kwagara. Ndidi n'ime oge nke oge a, nke kwesiri, na-egosi na enweghị nkwụsị, udo dị n'etiti udo na ọganihu nke ndị dị iche iche.
Ụdị ndidi
Ihe ndabere nke ndidi bụ ụkpụrụ dị mkpa nke ọha mmadụ, na-enweghị nke ụmụ mmadụ na-apụghị ịdị. Ndị ọkà mmụta sayensị nke ọtụtụ specialties na-etinye aka na nhazi nke ndidi. N'ime ụwa na-agbanwe agbanwe - nke dị mkpa na "nnukwu" bụ ihe metụtara okpukpe, àgwà megide ndị nwere nkwarụ, mmekọrịta mmekọrịta, okike na mmekọrịta ndọrọ ndọrọ ọchịchị. N'ichebara echiche, ndidi ihe ọ bụ - ihe ọ bụla a na-etinye n'ọrụ ya na-akọwa ihe odide ya. Ụdị ndidi nke kachasị mma bụ MS Matskovskii gosipụtara n'ụzọ zuru ezu:
- okpukpe;
- okike;
- nyocha;
- agụmakwụkwọ;
- nhazi nwanyi;
- obodo;
- afọ metụtara;
- ụda;
- nhazi uhie;
- mmekọrịta;
- agbụrụ;
- ndọrọ ndọrọ ọchịchị.
Ogologo okpukpe
Okpukpe nke ethnoses nwere ihe na-eme ka ọ bụrụ ihe dị iche iche na-eme ka ọ dị iche n'okpukpe ndị ọzọ. Na narị afọ gara aga, na-ele okpukpe ha anya dịka onye naanị ya bụ - ndị isi nke mba dị iche iche malitere ịlụ agha na ihe mgbaru ọsọ nke ịtụgharị mba dị iche iche n'ime okwukwe ha. Gịnị bụ nnwere onwe okpukpe n'oge anyị? Onye mmadu nwere ikike nke okpukpere chi obula nakweere n 'ala ya, obuna ma obughi nke okpukpe kachasi. Irube isi n'okwukwe ọzọ bụ nkwa nke mmekọrịta udo n'etiti ndị mmadụ.
Inwe ndidi nye ndị nwere nkwarụ
Obi ọmịiko na ebere nye ihe niile dị ndụ bụ akụkụ dị mkpa nke mmadụ, tọrọ ya n'oge nwata na nna kwesịrị ekwesị. Ngosipụta nke inwe ndidi n'ebe ndị nwere nkwarụ nọ dị na enyemaka kachasị elu n'ime mgbanwe na mmekọrịta nke onye ahụ nwere nkwarụ dị ka onye zuru oke nke ọha mmadụ. Mmụta nke jikọrọ ọnụ, mmepụta ọrụ bụ akụkụ dị mkpa nke ndidi.
Ogologo agbụrụ
Ndi mmadu nwere onwe ha, ndi mmadu nwere otutu ihe omimi, omenala, ihe di iche iche bu agburu. Gịnị bụ ndidi na mmekọrịta mmekọrịta? Nke a bụ àgwà nkwanye ùgwù maka ụzọ ndụ nke ndị ọzọ. Nsogbu nke ndidi na agbụrụ dị iche iche dị mkpa nke ụwa dum. N'akụkụ nke ọzọ - ekweghị ekwe (ekweghị ekwe) na-arịwanye elu oge iji kpalite ịkpọasị agbụrụ.
Ọdịmma nwoke na nwanyị
N'agbanyeghi okike - ndi mmadu kwesiri nkwanye ugwu na ikike ruru oke - nke a bu azịza nke ajuajua, gini bu onodu nwanyi. Inwe ntachi obi n'etiti ndi mmadu banyere mmekorita nwoke bu ihe di egwu. Ka ọ dị ugbu a, ọnọdụ ụmụ nwoke na -agbanwe agbanwe, nke a bụkwa ihe kpatara mmeghachi omume na-adịghị mma na ọha mmadụ na mmepe nke phobias. Enweghi ike ikpochapu nwoke ma obu nwanyi ibe ya bu ihe di iche iche.
Nnwere onwe ndọrọ ndọrọ ọchịchị
Ndidi na ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ njikere gọọmenti maka mkparịta ụka dị mma na mba ndị ọzọ. Na njuputa, enwere ike ịnọchite anya ya na steeti ọchịchị nke ike ma gosipụta ya n'ịkwụsị esemokwu mmekọrịta, imezu ikike ụmụ mmadụ, nkwanye ùgwù na nkwenkwe ndọrọ ndọrọ ọchịchị ndị ọzọ na-emegideghị iwu ahụ. Nkwado ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ usoro zuru ụwa ọnụ nke udo n'elu ụwa na-adabere.
Izi ezi ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndidi na-atụgharị uche na ọha mmadụ nke oge a. Akụkọ banyere mbipụta nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị bilitere na United States mgbe ndị Africa Africa chọrọ ka ha wepụ okwu Bekee ahụ "nwa" dị ka agbụrụ ha. Izi ezi ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-agụnye igbochi asụsụ na-emerụ emerụ maka agbụrụ ọzọ, mmekọahụ, inwe mmekọahụ, na ihe ndị ọzọ. N'ọtụtụ mba dị iche iche, dị ka United States, nchịkwa nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-eme ka oge na-agawanye ma na-eme ka ọha na eze dịrị n'otu.